Τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές μεταβολές που συμβαίνουν στην Κρήτη και προηγούνται αλλά και έπονται της Ένωσης με την Ελλάδα, επιδιώκει να αναδείξει η νέα περιοδική έκθεση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης Η Κρήτη από τον 19ο στον 20ό αιώνα. Οικονομία και κοινωνία. Η έκθεση, που εντάσσεται στο πρόγραμμα των εκδηλώσεων της Περιφέρειας Κρήτης για την εκατονταετηρίδα της Ένωσης, θα ανοίξει για το κοινό το μεσημέρι της Παρασκευής 29 Νοεμβρίου και θα διαρκέσει ως τις αρχές Μαΐου 2014.

Πρόκειται για μια θεματική έκθεση που αναπτύσσεται σε τέσσερις κύριες ενότητες – Πολιτική, Οικονομία, Κοινωνία και Πολιτισμός – με ιδιαίτερη έμφαση σε ειδικούς τομείς όπως η ίδρυση της Τράπεζας Κρήτης και η ανάπτυξη της Κρητικής Αρχαιολογίας. Γνωστό και άγνωστο αρχειακό - εικονογραφικό υλικό και αντικείμενα από τα αρχεία και τις συλλογές της ΕΚΙΜ, του Ιστορικού Αρχείου της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, του Ερευνητικού Ιδρύματος Salt στην Κωνσταντινούπολη και πολλών άλλων φορέων και ιδιωτών, πληροφορεί αλλά και θέτει ερωτήματα σχετικά με τη μετάβαση του νησιού από τον οθωμανικό κόσμο στο ελεύθερο Ελληνικό κράτος.

Η έκθεση περιλαμβάνει δυο προβολές με φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό εποχής, ενώ, επιπλέον, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο συνεχίζεται η προβολή του ντοκιμαντέρ Τα ξεχασμένα Βαλκάνια, που διευκολύνει τη σύνδεση της τοπικής ιστορίας με τις αντίστοιχες εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Παράλληλα, ο επισκέπτης – με τη βοήθεια ειδικής σήμανσης – καθοδηγείται στις σχετικές Μόνιμες Εκθέσεις (Ιστορική, Νομισματική, Εθνογραφική κ.λπ.) του Ιστορικού Μουσείου ώστε να μπορεί να αναζητήσει εξειδικευμένη πληροφόρηση για τις θεματικές που τον ενδιαφέρουν.

Η έκθεση συνοδεύεται από ένα κομψό δίγλωσσο κατάλογο (ελληνικά-αγγλικά), σε μικρό σχήμα, με πλούσιο εικονογραφικό υλικό. Επίσης, πλαισιώνεται από εκπαιδευτικό πρόγραμμα που απευθύνεται στους μαθητές των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού καθώς και όλων των τάξεων του Γυμνασίου, και προσφέρεται, όπως άλλωστε και τα υπόλοιπα εκπαιδευτικά προγράμματα της ΕΚΙΜ, δωρεάν.

Στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων που συνοδεύουν την περιοδική έκθεση, η Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών διοργανώνει στο Μουσείο, κατά τους μήνες Μάρτιο και Απρίλιο έναν κύκλο ομιλιών για ζητήματα που άπτονται της νεώτερης τοπικής ιστορίας. Τα θέματα των ομιλιών σχετίζονται άμεσα με τις βασικές ενότητες της έκθεσης, κοινωνία, οικονομία, πολιτική και πνευματική δραστηριότητα, και συχνά εκτείνονται εκτός των ορίων του κρητικού πελάγους, στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα έχει ως εξής:

• Τετάρτη, 19 Μαρτίου, στις 19:00: Ντενίζ Αλεβίζου, ιστορικός Τέχνης "Το αίτημα της Ένωσης στην εκκλησιαστική ζωγραφική του 19ου αιώνα"
• Τετάρτη, 9 Απριλίου, στις 19:00: Γιώργος Νικολακάκης, καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Τμήμα Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης "Κρήτη 1900: αστικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί"
• Τετάρτη, 9 Απριλίου, στις 19:00: Αντώνης Αναστασόπουλος, επίκουρος καθηγητής οθωμανικής ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης "Είναι του Θεού προσταγή, όποιος έρχεται στον κόσμο τούτο, να φεύγει κιόλας: μουσουλμανικές επιτύμβιες στήλες της ύστερης οθωμανικής Κρήτης"
• Τετάρτη, 23 Απριλίου, στις 19:00: Αλκιβιάδης Πρέπης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης "Η χρήση των ιστορικών μνημείων στη διαδικασία συγκρότησης των εθνικών ταυτοτήτων στα Βαλκάνια (19ος-20ός αιώνας)"
• Σάββατο, 26 Απριλίου, στις 11:00: Μάνος Περάκης, δρ. Ιστορίας Πανεπιστημίου Κρήτης "Η δυναμική της προσαρμογής της κρητικής κοινωνίας στο μεταβαλλόμενο οικονομικο-πολιτικό πλαίσιο (1878-1940)"
• Σάββατο, 26 Απριλίου, στις 11:00: Γιάννης Κοκκινάκης, επίκουρος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης "Νομισματικός κανόνας, οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική αλλαγή: Η εμπειρία της Αυτόνομης Κρήτης και άλλων περιοχών από την εισαγωγή του χρυσού κανόνα"
• Τετάρτη, 30 Απριλίου, στις 19:00: Κατερίνα Αθανασάκη - αρχαιολόγος, Ειρήνη Γαλλή - αρχαιολόγος "Η διακίνηση των κρητικών αρχαιοτήτων στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα"